ترکیب‌های اسمی و وصفی در زبان ترکی

در نوشتار حاضر، یکی از موضوعات مهم گرامری در زبان ترکی، یعنی «ترکیب‌های اسمی» و «ترکیب‌های وصفی» را به تفصیل بررسی می‌نماییم.

زبان ترکی، برای ایجاد ارتباط معنایی بین کلمات و عبارات مختلف، از دو روش اصلی یعنی ترکیب‌های اسمی (İsim Tamlamaları) و ترکیب‌های وصفی (Sıfat Tamlamaları) استفاده می‌کند.

ترکیب‌های مذکور، معانی جدیدی به کلمات می‌دهند و باعث می‌شوند جملات غنی‌تر و پرمعناتر بیان شوند.

ترکیب‌های اسمی (İsim Tamlamaları)

ترکیب‌های اسمی، از کنار هم قرار گرفتن دو اسم تشکیل می‌شوند و مفهوم جدیدی را بیان می‌کنند.
در این نوع ترکیب‌ها، معمولاً به کلمه اول «مضاف‌الیه» (Tamlayan) و به کلمه دوم «مضاف» (Tamlanan) گفته می‌شود.
مضاف، مالکیت، وابستگی و یا توضیح بیشتری را که به مضاف‌الیه تعلق دارد یا با آن مرتبط است، را بیان می‌کند.

ترکیب‌های اسمی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند.

• الف) ترکیب اسمی معین (Belirtili İsim Tamlaması).
  در این نوع ترکیب، هم مضاف‌الیه و هم مضاف پسوند می‌گیرند.
  مضاف‌الیه پسوندهای “-ın, -in, -un, -ün” (پسوند اضافه) و مضاف پسوندهای “-ı, -i, -u, -ü” (پسوند مالکیت) را می‌گیرد.
  یعنی تعلق مضاف به مضاف‌الیه به وضوح مشخص می‌شود.

  به عنوان مثال:
  “Kitabın kapağı” (جلد کتاب) – جلد، به کتاب تعلق دارد.

  “Suyun sesi” (صدای آب) – صدا، به آب تعلق دارد.

  “Ali’nin kalemi” (قلم علی) – قلم، به علی تعلق دارد.

  “Okulun bahçesi” (حیاط مدرسه) – حیاط، به مدرسه تعلق دارد.

• ب) ترکیب اسمی نامعین (Belirtisiz İsim Tamlaması).

  در این نوع ترکیب، فقط مضاف پسوند می‌گیرد.
  مضاف‌الیه پسوند نمی‌گیرد و در حالت ساده قرار دارد.
  ترکیب‌های اسمی نامعین معمولاً جنس، کاربرد یا نوع مضاف را مشخص می‌کنند.

  مثال‌ها:

  “Elma ağacı” (درخت سیب) – درخت، به سیب تعلق ندارد؛ درختی است که سیب می‌دهد.

  “Güneş gözlüğü” (عینک آفتابی) – عینک، به خورشید تعلق ندارد؛ عینکی است که از آفتاب محافظت می‌کند.

  “Çocuk parkı” (پارک کودک) – پارک، به کودک تعلق ندارد؛ پارکی برای تفریح کودکان است.

  “Türk kahvesi” (قهوه ترک) – قهوه، به ترک تعلق ندارد؛ قهوه‌ای است که به سبک خاص افراد ساکن ترکیه تهیه می‌شود.

• ج) ترکیب اسمی زنجیره‌ای (Zincirleme İsim Tamlaması).

  ترکیب‌های اسمی زنجیره‌ای، با کنار هم قرار گرفتن حداقل سه اسم تشکیل می‌شوند.
  در این نوع ترکیب‌ها، یک ترکیب اسمی می‌تواند نقش مضاف‌الیه یا مضاف را برای اسم دیگری ایفا کند و معمولاً از کنار هم قرار گرفتن دو یا چند ترکیب اسمی تشکیل می‌شوند.

  مثال:

  “Okul bahçesinin kapısı” (درِ حیاط مدرسه) – ابتدا “okul bahçesi” یک ترکیب اسمی نامعین است، سپس “okul bahçesinin kapısı” ترکیب اسمی معینی را تشکیل می‌دهد.

  “Çocuk kitabının kapağının rengi” (رنگ جلد کتاب کودک) – چندین ترکیب اسمی در هم تنیده شده‌اند.

  “Deniz suyunun rengi” (رنگ آب دریا)

• د) ترکیب اسمی بدون پسوند (Takısız İsim Tamlaması).

  ترکیب‌های اسمی بدون پسوند، نوعی از ترکیب هستند که نه مضاف‌الیه و نه مضاف پسوند نمی‌گیرند.
  در این نوع ترکیب‌ها، مضاف‌الیه جنس یا شباهت مضاف را بیان می‌کند.
  اگرچه امروزه کاربرد آن کمتر شده است، اما در برخی عبارات قالبی و رایج دیده می‌شود.

  مثال‌ها:

  “Taş duvar” (دیوار سنگی) – نشان می‌دهد که دیوار از سنگ ساخته شده است.

  “Altın yüzük” (انگشتر طلا) – نشان می‌دهد که انگشتر از طلا ساخته شده است.

  “İpek mendil” (دستمال ابریشمی) – نشان می‌دهد که دستمال از ابریشم ساخته شده است.

  “Demir kapı” (در آهنی) – نشان می‌دهد که در از آهن ساخته شده است.

ترکیب‌های وصفی (Sıfat Tamlamaları)

ترکیب‌های وصفی، از قرار گرفتن یک صفت (کلمه اسم‌گونه) قبل از یک اسم تشکیل می‌شوند و آن اسم را توصیف یا مشخص می‌کنند.
صفت، قبل از اسم می‌آید و اسم را از نظر رنگ، حالت، شکل، تعداد، ترتیب، مکان و غیره تعریف می‌کند.
صفت‌ها حتما باید قبل از اسم قرار داشته باشند.

در ترکیب‌های وصفی، صفت پسوند نمی‌گیرد، اما اسم (موصوف) می‌تواند با پسوندهای صرفی همراه باشد.

انواع ترکیب‌های وصفی

ترکیب‌های وصفی، بسته به نوع صفتی که استفاده می‌شود، متفاوت می‌باشند.

• صفت‌های توصیفی (Niteleme Sıfatları):
  با صفت‌هایی که رنگ، حالت، و شکل اسم را مشخص می‌کنند، تشکیل می‌شوند.

  مثال:

  «مرد قد‌بلند» (Uzun adam).
  «آب سرد» (Soğuk su).
  «شهر زیبا» (Güzel şehir).

• صفت‌های اشاره، پرسشی، عددی و نامعین (Belirtme Sıfatları):

  عددی: «سه سیب» (Üç elma).

  پرسشی: «کدام کتاب؟» (Hangi kitap?)

  اشاره: «این خودکار» (Bu kalem).

  نامعین: «بعضی افراد» (Bazı insanlar).

شایان ذکر است که، در ترکیب وصفی، حذف صفت باعث نمی‌شود که ساختار بی‌معنا شود. اسم همچنان مفهوم خود را حفظ می‌کند.

تفاوتهای ترکیب اسمی و ترکیب وصفی

اگرچه گاهی اوقات ترکیب‌های اسمی و وصفی ممکن است با هم اشتباه گرفته شوند، اما تفاوتهای اساسی میان آن‌ها وجود دارد.

• در ترکیب اسمی، بین دو اسم نوعی وابستگی و یا رابطه مشخص می‌شود.
  همچنین، مضاف‌الیه و مضاف هر دو اسم یا کلمات اسم‌گونه هستند.

  مثال:
  «دسته در»,
  «باغ کودک».

• در ترکیب وصفی، یک اسم توسط صفتی که قبل از آن آمده، توصیف یا مشخص می‌شود.
  صفت، ویژگی اسم را بیان می‌کند.

  مثال:
  «دسته شکسته»,
  «باغ بزرگ».

اگر قادر باشید از ترکیب سؤال “چگونه؟” بپرسید و پاسخ بگیرید، احتمالاً یک ترکیب وصفی است.

اگر پاسخ سؤال‌هایی مانند “چه چیزی متعلق به چه کسی است؟” باشد، احتمالا با ترکیبی اسمی مواجه هستید.

در زبان ترکی، ترکیب‌های وصفی و اسمی ابزارهای مهمی برای ایجاد جمله‌های دقیق و زیبا به شمار می‌روند.
با استفاده صحیح از این ساختار‌ها، می‌توان جملاتی روشن‌تر، تأثیرگذارتر و طبیعی‌تر تدوین نمود.
درک تفاوت و کاربرد هرکدام از موارد مذکور، برای یادگیری عمیق‌تر زبان ترکی ضروری می‌باشد.

نسخه ترکی