یکی از مهم ترین اجزای کاربردی ویندوز، پایگاه داده رجیستری است که از آن به عنوان قلب سیستم عامل ویندوز یاد می شود.
در این بخش اطلاعات ضروری نرم افزار و سخت افزار نصب شده بر روی سیستم و تنظیمات فردی کاربران ذخیره می شود.
اگر می خواهید سرعت ویندوز را افزایش دهید قطعا باید به بخش رجیستری مراجعه کنید. به عنوان مثال: پاک کردن رکوردهای اضافی سرعت سیستم شما را به طور ملموس افزایش می دهد.
با این حال قبل از ایجاد هر گونه تغییر در رجیستری، از عواقب احتمالی مطمئن باشید. زیرا تغییرات بخش رجیستری قابل برگشت نبوده و در برخی موارد موجب مختل شدن کامل عملکرد سیستم عامل می شود.
رکوردهای سیستم، یعنی رجیستری، از دو فایل به نام‌های «System.dat» و «User.dat» تشکیل شده‌اند. اطلاعات دریافتی از سیستم در فایل اول و مشخصات کاربر فردی در فایل دوم ذخیره می شود. هر دو فایلی که رجیستری را تشکیل می دهند در زیر پوشه ویندوز روی هارد دیسک شما قرار دارند. از آنجایی که این فایل‌ها به صورت مخفی ایجاد می‌شوند، هنگام مرور پوشه با Windows Explorer با استفاده از تنظیمات پیش‌فرض، قابل مشاهده نخواهند بود.
البته، می توانید با انجام عملیات زیر، فایلهای مذکور و تمامی فایل های دیگر را از حالت مخفی خارج نمایید.
1. ابتدا روی “Folder Options…” زیر منوی “View” در Windows Explorer کلیک کنید. (همچنین می توانید از کنترل پنل به گزینه های پوشه دسترسی داشته باشید)
2. سپس در پنجره باز شده بر روی تب “View” کلیک کنید و گزینه “Show all files” را در زیر “Hidden Files” در لیست فعال کنید.
ویرایشگر رجیستری ویندوز
اگر بخواهید این فایل ها را با یک ویرایشگر متن معمولی باز کنید، فقط نمادهای پیچیده و ناشناس را خواهید دید. شما تنها با استفاده از ویرایشگر ویژه توسعه یافته توسط ویندوز میتوانید به رکوردهای رجیستری دسترسی داشته باشید.
با این حال، این ابزار توسط مایکروسافت از دید پنهان شده است زیرا در صورت استفاده نادرست می تواند در واقع خطری برای ویندوز ایجاد کند. بنابراین، برای اجرای آن باید از «Run…» از منوی «استارت» استفاده کنید.
در فیلد پیش رو، عبارت “regedit” را تایپ کنید و روی دکمه “OK” کلیک کنید.
بلافاصله متوجه خواهید شد که ساختار این ویرایشگر بسیار شبیه به Windows Explorer است. در اینجا پنجره از دو قسمت تشکیل شده است. در بخش سمت چپ، ستون اصلی رکوردها و در بخش سمت راست، داده های متعلق به زیربخشهای یک رکورد را می بینید.
در اصطلاح ویندوزی، این بخش ها “کلید” نامیده می شوند. با کلیک بر روی علامت مثبت در مقابل این نوع کلیدها می توانید به کلیدهای فرعی دیگر دسترسی پیدا کنید.
به این ترتیب می توانید به اصول اولیه پایگاه داده رکوردها که ساختار پیچیده ای دارد دست پیدا کنید و رکوردها را حذف کنید و موارد جدید اضافه کنید.
برای مثال می توانید نام کاربری که قبلا در ویندوز وارد کرده اید را با انجام مراحل زیر تغییر دهید.
1. ابتدا ویرایشگر رجیستری (Regedit) را همانطور که در بالا توضیح داده شد راه اندازی کنید.
2. سپس روی علامت مثبت (+) در مقابل کلیدهای “Software”، “Microsoft” و در نهایت “Windows” زیر کلید اصلی “HKEY_LOCAL_MACHINE” کلیک کنید.
3. روی کلید “Current Version” کلیک کنید.
4. به دنبال عبارت “RegisteredOwner” در پنجره سمت راست Explorer بگردید. نامی را که در هنگام راه اندازی ویندوز تعریف کرده اید مشاهده خواهید کرد.
5. روی این نام دوبار کلیک کنید. پنجره ی کوچکی باز می شود. می توانید نام جدید را در فیلد این پنجره وارد کنید.
هنگام کار با ویرایشگر رجیستری، همیشه از فعالیتی که انجام میدهید اطمینان حاصل کنید. زیرا اشتباهات در اینجا بسیار خطرناک هستند و اگر عملیاتی را در ویرایشگر رجیستری انجام داده باشید، هیچ بازگشتی وجود ندارد. این بدان معناست که اگر به طور تصادفی یک کلید را حذف کنید، اکنون می توانید آن را برای همیشه فراموش کنید.
در هنگام ویرایش، همه چیز به طور همزمان با زخیره های قدیمی جایگزین می شوند. بنابراین، در صورت بروز خطا، هیچ شانسی برای بازیابی نسخه قبلی ندارید. در نهایت، شما هرگز این شانس را ندارید که متوجه شوید اشتباه کرده اید. ویرایشگر رجیستری هیچ هشداری در این مورد نمی دهد. تنها شانس مشاهده نتایج، راه اندازی مجدد کامپیوتر است. با این حال، در این حالت، اگر ورودی قبلی اشتباه باشد، ممکن است سیستم دوباره باز نشود.
نحوه جستجوی کلید در رکوردها
اگر از مکان دقیق کلیدهای رجیستری مورد استفاده برای تغییر نرم افزار نصب شده بر روی رایانه یا یکی از ویژگی های ویندوز مطلع نیستید، به راحتی می توانید با جستجو آنها را پیدا کنید. با این حال، این فرآیند جستجو به خصوص در سیستمهای قدیمی با منابع محدود می‌تواند زمان زیادی طول بکشد.
همچنین باید قبل از ایجاد هر گونه تغییر مطمئن شوید کلیدی که هنگام جست و جو پیدا کرده اید، همانی است که به دنبال آن هستید.
برای شروع جستجو، پس از اجرای ویرایشگر رجیستری، از منوی Edit بر روی گزینه Find کلیک کنید (از کلیدهای ترکیبی Ctrl – F نیز می توانید استفاده کنید).
در پنجره ی پیش رو، کلمه کلیدی مورد نظر خود را در قسمت جستجو تایپ کنید. در قسمت “What to look for” گزینه هایی را انتخاب کنید که می خواهید جستجو در آنجا انجام شود. سپس می توانید با فشار دادن دکمه Find next جستجو را شروع کنید.
پس از رسیدن به نتیجه مورد نظر، می توانید دوباره به منوی ویرایش دسترسی پیدا کنید و گزینه Find Next را انتخاب کنید یا با استفاده از کلید میانبر F3 وجود کلیدهای مشابه دیگر را بررسی نمایید.
به عنوان مثال، فرض کنید یک نرم افزار نصب شده قبلی را از رایانه خود حذف کرده و تمام قسمت های مرتبط را حذف کرده اید.
با این حال، رایانه شما همچنان ادعا می کند که مراجع مربوطه هنوز در رجیستری هستند و با خطا مواجه می شوید.
علاوه بر این، شما نمی دانید این رکورد در کجای رجیستری قرار دارد. در این صورت می توانید نام برنامه را در رجیستری جستجو کنید و سعی کنید کلیدهای مربوطه را پیدا و حذف کنید.
اگر چیزی که پیدا میکنید کلید یا مقداری در سمت چپ است، میتوانید با خیال راحت آن را حذف کنید.
البته فراموش نکنید که قبل از انجام این کار یک نسخه پشتیبان از نسخه قبلی تهیه کنید. همچنین، قبل از حذف مقادیر زیاد، بهتر است رایانه را مجدداً راه اندازی کرده و اگر مشکل برطرف شده باشد از حذف مقادیر بیشتر خودداری نمایید.
اگر در هر مرحله مشکل پیش آمده شدیدتر شود، سعی کنید رجیستری را از یک نسخه پشتیبان بازیابی کنید و یک کلید دیگر را حذف نمایید.
در واقع، با تمامی پیچیدگی ظاهری موضوع، رجیستری یک سیستم بسیار سازمان یافته است.
پایگاه داده رجیستری ویندوز از شش کلید اصلی به ویژه “HKEY_CLASSES_ROOT” تشکیل شده است.
1. HKEY_CLASSES_ROOT: حاوی اطلاعاتی در مورد تنظیمات نرم افزار، میانبرها و تمام رابط کاربری دیگر مربوط به عملیات کشیدن و رها کردن است. کلید فرعی دیگری برای هر فایل مرتبط در اینجا وجود دارد.
2. HKEY_CURRENT_USER: حاوی اطلاعاتی در مورد کاربر فعلی ویندوز. 6 کلید فرعی دیگر در اینجا وجود دارد.
- AppEvents: تنظیمات برای صداهای اختصاص داده شده برای استفاده در سیستم ها و برنامه ها در اینجا قرار دارد.
- Control Panel: در اینجا تنظیمات کنترل پنل مشابه محتویات فایل های System.ini، Win.ini و Control.ini در ویندوز آمده است.
- InstallLocationsMRU: مسیرهای برنامه ها را در پوشه راه اندازی روی هارد دیسک تعیین می کند.
- Keyboard layout: طرح‌بندی صفحه‌کلید مورد استفاده در حال حاضر نیز در اینجا قابل دسترسی است.
- Network: اطلاعات اتصال شبکه در اینجا قرار دارد. Remote Access: اگر از اتصال شبکه Dial-up استفاده می شود، اطلاعات اتصال فعلی در اینجا موجود است.
- Software: تنظیمات پیکربندی نرم افزار کاربر متصل به کامپیوتر در اینجا قابل دسترسی است.
3. HKEY_LOCAL_MACHINE: این مقادیر که برای هر کاربر یکسان است، حاوی اطلاعاتی در مورد تنظیمات سخت افزاری و نرم افزاری کامپیوتر است. زیر این کلید 7 کلید فرعی وجود دارد.
- Config: در اینجا می توانید به اطلاعات پیکربندی و تنظیمات دسترسی داشته باشید.
- Enum: اطلاعات و تنظیمات دستگاه سخت افزار در اینجا قرار دارد.
- Hardware: حاوی پورت های سریال و اطلاعات و تنظیمات است.
- Network: اطلاعات مربوط به شبکه یا شبکه هایی که کاربر در حال حاضر به آنها متصل است در این بخش یافت می شود.
- Security: تنظیمات امنیت شبکه در این بخش قابل دسترسی است.
- Software: حاوی اطلاعات و تنظیمات ویژه نرم افزار است.
- System: تنظیمات مرتبط با راه اندازی سیستم و اطلاعات درایور دستگاه و تنظیمات سیستم عامل در اینجا قرار دارند.
4. HKEY_USER: شامل تنظیمات دسکتاپ و کاربران است. برای هر کاربر کلید مجزای دیگری با این عنوان قرار دارد. اگر فقط یک کاربر موجود باشد، تنها یک کلید در زیر “default” وجود خواهد داشت.
5. HKEY_CURRENT_CONFIG: حاوی اطلاعاتی در مورد پیکربندی سخت افزار فعلی در ارتباط با HKEY_LOCAL_MACHINE است.
6. HKEY_DYN_DATA: این کلید تغییر مداوم داده ها در طول عملکرد ویندوز را ترسیم می کند. هنگامی که یک دستگاه USB را به رایانه متصل می کنید یا در حالی که سیستم روشن است تغییری ایجاد می کنید، داده های این قسمت از رجیستری تغییر می کند.
نحوه پشتیبان گیری از رجیستری.
رجیستری یک نیاز اجتناب ناپذیر برای اجرای روان ویندوز محسوب می شود. به همین دلیل سیستم عامل هر روز هنگام راه اندازی یک نسخه پشتیبان امنیتی تهیه می کند. این فایل امنیتی در پوشه ای مخفی به نام “Sysbckup” در پوشه های سیستمی ویندوز قرار دارد.
فایل امنیتی به طور خودکار بسته بندی و به “rbxxx.cab” قالب بندی می شود (که در آن xxx یک عدد سه رقمی است که بسته به موقعیت متفاوت میباشد.).
علاوه بر این، ویندوز پنج مورد از این فایل های پشتیبان را بایگانی می کند. در صورت تمایل می توانید این لایه امنیتی را خودتان ایجاد کنید تا پس از ایجاد تغییر اشتباه در رجیستری بتوانید آن را لغو کنید.
برای انجام این کار، “system informations” را در منوی Start > Programs > Accessories > System Tools اجرا کنید. سپس گزینه ی “Registry Browser” را در منوی «Tools» اجرا نمایید.
از آنجایی که ویندوز به طور خودکار پشتیبانگیری امنیتی را در هنگام راه‌اندازی فراهم کرده، در پایان فرآیند باید پشتیبان گیری مجدد از طرف شما تأیید گردد.
اگر این سوال را تأیید کنید، ویندوز یک نسخه پشتیبان از پایگاه داده رجیستری فعلی نگه می دارد.
علاوه بر این روش امنیتی، می توانید از گزینه “Export” در ویرایشگر رجیستری نیز بهره مند شوید.
برای انجام این کار از منوی “File” روی گزینه “Export recording file” کلیک کنید. شما می توانید نام فایل و محل ذخیره سازی را بر اساس ترجیح خود مشخص کنید. اگر هارد دیسک دومی دارید، می توانید از آن به عنوان محل زخیره استفاده کنید.
اگر از CD writer استفاده میکنید، بهتر است از CD به عنوان رسانه پشتیبان استفاده نمایید.
هنگامی که در عملکرد فایل رجیستری با مشکل مواجه می شوید و در نتیجه در شرایط سختی قرار می گیرید، باید کامپیوتر خود را در حالت “WIN PE” از فایل “ISO” اصلی Windows Setup راه اندازی کنید تا قادر باشید یکی از این کپی های امنیتی را بازیابی کنید.
افزایش مکرر داده های ذخیره شده در فایل رجیستری موجب افزایش حجم فایل نیز خواهد شد. سخت افزار، نرم افزار و درایورهای اضافی که بر روی رایانه خود نصب می کنید، ردی از داده ها به جا می گذارند.
هنگامی که مراحل حذف یا نصب برنامه ها به طور کامل و منظم اجرا نگردد، ایجاد تخلیه اطلاعاتی ناکارآمد اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
جستجوی رکوردهای غیر ضروری و حذف آنها با کمک ویرایشگر رجیستری فرآیند بسیار پر زحمتی است. تمامی موارد مذکور را می توان به کمک نرم افزارهای رایگان و اشتراکی “Registry Cleaners” که به طور خاص برای این فرآیند طراحی شده، به سرعت انجام داد.
در این مطلب سعی کردیم به طور خلاصه ابزار ویرایشگر رجیستری، یکی از ضروری ترین و اساسی ترین اجزای ویندوز را مورد بررسی قرار دهیم.