Windows’un çalışmasında birinci sırada önem taşıyan dosyalardan birisi de Registry olarak bilinen kayıt veritabanıdır. Burada, kurulu yazılım ve donanımın yanı sıra kullanıcıların bireysel ayarları hakkında da gerekli bilgiler saklanır.
Eğer Windows’u hızlandırmak istiyorsanız yolunuz mutlaka Registry’den de geçecektir. Artık ihtiyaç duyulmayan kayıtların temizlenmesi de sisteminize hız konusunda artılar getirir. Ancak sonuçlarından kesin olarak emin değilseniz Registry’de değişiklik yapmamaya dikkat etmelisiniz. Sistem kayıtları yani Registry, “System.dat” ve “User.dat” adı altında iki dosyadan oluşur. İlk dosyada sistemden alınan bilgiler, ikinci dosyada ise bireysel kullanıcı profili saklanır. Registry’yi oluşturan her iki dosya da sabit diskinizde Windows klasörü altında bulunur. Bu dosyalar gizli olarak belirtildikleri için default ayarları kullanarak Windows Gezgini ile klasöre göz attığınızda görünmezler. Ancak aşağıdaki işlemleri yaparak bu ve diğer bütün saklı dosyaları görünür hale getirebilirsiniz.
1. Önce Windows Gezgini’nde “Görünüm” menüsü altında yer alan “Klasör Seçenekleri…” ne tıklayın. (Ayrıca, Klasör Seçeneklerine Denetim Masası’ndan da ulaşabilirsiniz)
2. Daha sonra açılan pencerede “Görünüm” sekmesine tıklayın ve listede “Gizli Dosyalar” altında yer alan “Tüm dosyaları göster” seçeneğini aktif hale getirin.
Windows Kayıt Düzenleyicisi İle Çalışmak
Eğer bu dosyaları normal bir metin düzenleyicisi ile açmak isterseniz karşınıza sadece karmaşık ve tanımlanamayan işaretler çıkacaktır. Kayıt veritabanının özel görüntüleme biçimine ise sadece Windows tarafından özel olarak geliştirilmiş düzenleyici ile ulaşabilirsiniz. Ancak bu araç, hatalı kullanımlarda gerçekten Windows için tehlike oluşturabileceğinden Microsoft tarafından gözlerden saklanmıştır. Dolayısıyla çalıştırmak için “Başlat” menüsünden “Çalıştır…”ı kullanmanız gerekecektir.
Karşınıza çıkacak alana regedit yazın ve “Tamam” tuşuna tıklayın.
Bu düzenleyicinin yapısının Windows Gezgini’ne büyük benzerlik gösterdiğini hemen fark edeceksiniz. Burada pencere iki bölümden oluşur. Sol pencerede kayıtların ana sütunu ve sağ pencerede ise bir kayıta ait olan daha doğrusu alt bölümlere ait olan verileri görebilirsiniz.
Windows termonolojisinde bu bölümler “Anahtar” olarak adlandırılır. Bu tür bir anahtarın önünde yer alan artı işaretine tıklayarak diğer alt anahtarlara ulaşabilirsiniz. Böylelikle kompleks bir yapıya sahip kayıt veritabanının temellerine ulaşabilir ve kayıtları silip yenilerini de ekleyebilirsiniz. Örnek olarak Windows’a önceden girdiğiniz kullanıcı adını aşağıdaki adımları izleyerek değiştirebilirsiniz.
1. Önce yukarıda anlatıldığı gibi kayıt düzenleyicisini (Regedit) başlatın.
2- Daha sonra sırayla “HKEY_LOCAL_MACHINE” ana anahtarı altında yer alan “Software”, “Microsoft” ve son olarak da “Windows” anahtarlarının önündeki artı (+) işaretine tıklayın.
3. “Current Version” anahtarına tıklayın.
4. Gezginin sağ penceresinde “RegisteredOwner” tanımını arayın. Burada Windows’un başlatılması sırasında tanımladığınız adı bulacaksınız.
5. Bu adın üzerine çift tıkladığınızda küçük bir pencere açılır. Bu penceredeki alana yeni adı girebilirsiniz.
Kayıt düzenleyicisi ile çalışırken her zaman bir işlemi yapmadan önce 2 kere düşünün. Çünkü burada yapılacak hatalar oldukça tehlikelidir ve kayıt düzenleyicide bir işlemi gerçekleştirdiyseniz bir daha geriye dönüş yoktur. Bu da yanlışlıkla bir anahtar sildiğinizde artık onu ömür boyu unutabilirsiniz anlamına gelir.
Düzenleme yaparken de her şey eski kayıtlar üzerine zamanlı olarak yazılır. Dolayısıyla bir hata durumunda eskisini geri yükleme gibi bir şansınız hiç yoktur. Son olarak hiç bir zaman da bir yanlış yaptığınızı anlama şansınız yoktur. Kayıt düzenleyici bu konuda hiçbir uyarı vermez. Sonuçları görmek için tek şans bilgisayarı baştan başlatmaktır. Ancak bu durumda da eğer daha önce yaptığınız giriş hatalı ise sistem bir daha açılmayabilir.
Kayıt İçinde Anahtar Araması
Bilgisayarınıza kurmuş olduğunuz yazılım ya da Windows’a ait bir özelliği değiştirmek için kullanacağınız anahtarların Registry içindeki tam yerini bilmiyorsanız aratıp kolayca bulabilirsiniz. Ancak özellikle yavaş bir sisteme sahipseniz bu arama işlemi oldukça uzun zaman alabilir.
Ayrıca değiştirmeden önce bulduğunuz anahtarın aradığınız olup olmadığına da iyice emin olmanız gerekir.
Arama yapabilmek için kayıt editörünü çalıştırdıktan sonra Düzenle menüsünden Bul seçeneğine tıklayın (Ctrl – F kısa yolunuda kullanabilirsiniz).
Açılacak pencerede, aranan alanına bulmak istediğiniz anahtar kelimeyi yazın. Bakılacaklar kısmında ise aramanın nerede gerçekleştirilmesini istiyorsanız o seçenekleri işaretleyin. Daha sonrada Sonrakini bul tuşuna basarak aramayı başlatabilirsiniz.
Aradığınız sonuca ulaştıktan sonra, başka benzer anahtar olup olmadığını kontrol etmek için ise yine düzenle menüsünden ulaşıp bu sefer Sonrakini Bul seçeneğini seçebilir ya da F3 kısa yol tuşunu kullanabilirsiniz.
Örneğin bilgisayarınızda daha önceden yüklü bir yazılımı bilgisayarınızdan kaldırıp, ilgili tüm parçalarını da sildiğinizi farzedin.
Ancak bilgisayarınız buna rağmen ilgili referansların halen Registry’de yer aldığını iddia ediyor ve hata veriyor.
Üstelik bu kaydın Registry’nin neresinde olduğunuda bilmiyorsunuz. İşte bu durumda Registry’de programın ismi ile ilgili aramalar yapıp ilgili anahtarları bulup silmeyi deneyebilirsiniz.
Eğer bulduğunuz sol tarafta yer alan bir anahtar yada bir değer ise güvenle silebilirsiniz.
Tabii ki bu işlemi yapmadan önce kaydın bir yedeğini almayı unutmayın. Ayrıca çok fazla değer silmeden önce arada bilgisayarı baştan başlatıp sorunun giderilip giderilmediğini kontrol etmek faydalı olacaktır.
Eğer problem daha da şiddetlenir ise, yedeğinden Registry’i geri yükleyip başka bir anahtar silmeyi deneyin.
Aslında mesele biraz karmaşık görünüyorsa da, Registry oldukça düzenli bir sistemdir.
Windows’un kayıt veritabanı başta “HKEY_CLASSES_ROOT” olmak üzere altı ana anahtardan oluşur.
1. HKEY_CLASSES_ROOT : Sürükle bırak işlemleri ile ilgili yazılım ayarları, kısa yol ve tüm diğer kullanıcı ara birimi ile ilgili bilgileri içerir. Burada ilişkilendirilmiş her dosya için bir alt anahtar daha bulunur.
2. HKEY_CURRENT_USER : O an oturumu açık kullanıcı ile ilgili bilgileri içerir. Burada 6 alt anahtar daha bulunur.
- AppEvents: Sistem ve uygulamalarda kullanılmak üzere atanmış sesler ile ilgili ayarlar burada yer alır.
- Control Panel: Burada Windowsdaki System.ini, Win.ini ve Control.ini dosyalarının içeriğine benzeyen denetim masası ayarları yer alır.
- InstallLocationsMRU: Başlangıç klasöründe yer alan programların sabit diskteki yollarını belirler.
- Keyboard layout: O an kullanılan klavye düzenine buradan da ulaşılabilir.
- Network: Ağ bağlantı bilgileri burada yer alır. Remote Access : Eğer çevirmeli ağ üzerinde ağ bağlantısı kullanılıyorsa o anki bağlantı bilgileri burada bulunur.
- Software: Bilgisayara bağlı kullanıcının yazılım konfigürasyon ayarlarına buradan ulaşılabilir.
3. HKEY_LOCAL_MACHINE: Her kullanıcı için aynı olan bu değerler bilgisayarda yer alan donanım ve yazılım ayarları üzerine bilgiler içerir. bu anahtarın altında da 7 alt anahtar bulunur.
- Config: konfigürasyon bilgileri ve ayarlarına buradan ulaşmanız mümkün.
- Enum: Donanım aygıt bilgi ve ayarları burada bulunur.
- Hardware: Seri bağlantı noktaları ile bilgiler ve ayarları içerir.
- Network: Kullanıcının o an bağlı bulunduğu ağ yada ağlar üzerine bilgiler burada bulunur.
- Security: Ağ güvenlik ayarlarına buradan ulaşılabilir.
- Software: Yazılımlara has özel bilgiler ve ayarları içerir.
- System: Sistem başlangıç ve aygıt sürücüleri bilgileri ile işletim sistemi ayarları burada yer alır.
4. HKEY_USER:işletim sistemlerine bağlanan her kullanıcı için masaüstü ve kullanıcı ayarlarını içerir. Bu başlık altında her kullanıcıya ait bir anahtar daha bulunur. Ancak sadece tek bir kullanıcı varsa, bu durumda sadece “default” altında tek anahtar olacaktır.
5. HKEY_CURRENT_CONFIG: HKEY_LOCAL_MACHINE ile bağlantılı olarak o anki donanım konfigürasyonu ile ilgili bilgileri içerir.
6. HKEY_DYN_DATA: Bu anahtar Windows’un çalışması sırasında sürekli değişen veri kavramının anahtarını oluşturur. Bir USB aygıt bağladığınızda yada sistem çalışırken yapabileceğiniz bir değişiklikte Registry’nin bu alanındaki veriler değişir.
Registry Bakımı Ve Yedeklenmesi.
Registry Windows’un sorunsuz çalışması için kaçınılmaz bir ihtiyaçtır. Bu yüzden işletim sistemi her gün sistemin çalıştırılmasıyla birlikte bir güvenlik kopyası alır. Bu güvenlik dosyası Windows klasörleri içerisinde gizli bulunan “Sysbckup” klasöründe bulunur.
Güvenlik dosyası otomatik olarak paketlenir ve “rbxxx.cab” biçimine getirilir (burada xxx duruma göre değişen üç basamaklı bir sayıdır). Buna ek olarak Windows bu Backup dosyalarından beş tanesini de arşivler.
İsterseniz Registry’de bir değişiklik yaptıktan sonra bunu geri alabilmek için bu güvenlik katmanını kendiniz de oluşturabilirsiniz.
Bunun için Başlat > Programlar > Donatılar > Sistem Araçları menüleri altında yer alan Sistem Bilgisini çalıştırın. Daha sonrada burada “Araçlar” menüsünde yer alan Kayıt Tarayıcısını çalıştırın. Windows başlangıçta otomatik olarak güvenlik sağladığı için işlemin sonunda tekrar yedekleme yapmak isteyip istemediğinizi sorar.
Eğer bu soruyu doğrularsanız Windows güncel kayıt veritabanının yedeğini saklayacaktır.
Bu güvenlik yöntemine ek olarak kullanabileceğiniz bir başka seçenek de Kayıt Düzenleyicisi altında Export fonksiyonudur. Bu işlemi gerçekleştirebilmek için “Kayıt” menüsünden “Kayıt dosyası ver” seçeneğine tıklayın. Dosya adı ve saklanacağı konumu isteğinize göre belirleyebilirsiniz. Eğer ikinci bir sabitdisk’iniz varsa bunu hedef olarak kullanabilirsiniz.
Eğer bir CD yazıcınız varsa CD!leri yedekleme ortamı olarak kullanmak tabi ki çok daha iyi olacaktır.
Kayıt dosyasının çalışmasında sorunlar ile karşılaştığınızda ve bu yüzden zor durumda kaldığınızda bu güvenlik kopyalarından birini geri yüklemek için bilgisayarınızı Windows Setup Orijinal İSO dosyasından WİN PE modunda başlatmanız gerekir.
Kayıt dosyasında saklanan verilerin artışı dosya boyutunun artmasını da beraberinde getirir. Bilgisayarınıza kurduğunuz ek donanımlar, yazılımlar ve sürücüler arkanızda kalan veriler ile iz bırakırlar.
düzensiz bir şekilde tam aşamaları önerildiği gibi yerine getirilmeyen bir program kaldırma sonrasında işlevsiz bir veri çöplüğü oluşması kaçınılmaz olacaktır.
Bu gereksiz kayıtların aranıp bulunması ve kayıt düzenleyicisi yardımıyla silinmesi çok zahmetli bir işlemdir. Ancak tüm bunlar özellikle bu işlem için hazırlanmış yazılımlar ile kolay ve hızlı bir biçimde gerçekleştirilebilir. İnternet üzerinden Registry Cleaner başlığı altında bu tür ücretsiz Freeware ve ücretli Shareware olmak üzere sayısız programa ulaşmak da mümkündür.
Bazı programlar gereksiz kayıtların otomatik olarak silinmesinin yanı sıra kayıt dosyasının daha konforlu düzenlenmesi için ek fonksiyonlarda sunuyorlar. Bazıları ise, kayıt veritabanını baştan oluşturabiliyorlar. Tabi ki bu tür programlar çok işlevli olmaları sayesinde üstün kullanım deneyimi sağlayabiliyorlar.
Bu yazımızda, Windows’un olmazsa olmaz, en temel bileşenlerinden, değişikliklerin bilinçli bir şekilde uygulandığı taktirde bilgisayar kullanma deneyimini mükemmel haline ulaştırma imkanı sunan kayıt düzenleyecisi aracından kısaca bahsetmeye çalıştık…