Bağlaçlar; kelime, kelime grubu ya da cümleleri birbirine anlam bakımından bağlayan, tek başına anlamı olmayıp cümledeki unsurlar arasında mantıksal bir ilişki kuran sözcüklerdir.
Bağlaçlar dil bilgisel olarak çekim eki almazlar ve cümleden çıkarıldıklarında cümledeki diğer ögelerde anlam daralması olsa da, yapı bozulmaz.
Ancak, anlam ilişkisi zayıflar.
Bağlaçların Görevleri
Bağlaçlar, cümlede aşağıdaki görevlerde bulunurlar.
- Kelimeleri birbirine bağlamak: Ali ve Ayşe geldi.
- Cümleleri birbirine bağlamak: Yemeğini bitirdi ama tatlıyı yemedi.
- Cümledeki neden-sonuç, karşıtlık, koşul, pekiştirme gibi anlam ilişkilerini belirtmek.
Sık Kullanılan Bağlaçlar ve Kullanım Biçimleri
-
Eş görevli ögeleri bağlayan bağlaçlar.
-
ve: Ekleme yapar.
Örnek: Elma “ve” armut aldım. -
ile: “ve” anlamındadır.
Örnek: Öğretmen “ile” öğrenci sınıfa girdi. -
ya da, veya: Seçenek bildirir.
Örnek: Sinemaya “ya da” tiyatroya gideceğiz. -
ne…ne: Olumsuz anlamda çift bağlaçtır.
Örnek: “Ne sinemaya gitti “ne” de kitap okudu. -
hem…hem: Pekiştirici bağlaçtır.
Örnek: “Hem” akıllı “hem” çalışkan biri.
-
ve: Ekleme yapar.
-
Cümleleri bağlayan bağlaçlar.
-
“ama”, “fakat”, “lakin”, “ancak”: Karşıtlık bildirir.
Örnek: Ders çalıştı, “ama” sınavdan düşük not aldı. -
“çünkü”, “zira”, “madem”, “nasıl ki”: Neden-sonuç bildirir.
Örnek: Erken kalktı, “çünkü” sınavı vardı. -
“bu yüzden”, “bundan dolayı”, “dolayısıyla”: Sonuç bildirir.
Örnek: Çok çalıştı, “bu yüzden” başarılı oldu. -
“eğer”, “şayet”, “ise”: Koşul bildirir.
Örnek: “Eğer” çalışırsan, kazanırsın.
-
“ama”, “fakat”, “lakin”, “ancak”: Karşıtlık bildirir.
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
“de” bağlacı ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne uyar, ancak ünsüz uyumuna uymaz.
Örnek: Ben “de” gelmek istiyorum. (bağlaç olan “de” ayrı yazılır).
“ki” bağlacı da ayrı yazılır, “ilgi zamiri olan -ki” ekiyle karıştırılmamalıdır.
Bağlaç olan: Biliyorum “ki” başaracaksın.
İlgi zamiri olan: Cemal’in defteri senin”ki”nden daha düzenli.
Bağlaç Sanılan Ancak Bağlaç Olmayan Sözcükler
Bazı sözcükler bağlaç gibi görünse de aslında edat ya da zarf olabilir.
Örnek olarak “ile” Eğer “birliktelik” anlamında ise bağlaç; fakat araç anlamı taşıyorsa edattır.
- Bağlaç: Kalem “ile” defteri aldı.
- Edat: Kalem “ile” yazdı. (araç anlamı).
Bağlaçların Cümleye Kattığı Anlamlar
- Pekiştirme: Hem…, da…
- Koşul: Eğer, şayet.
- Karşıtlık: Ama, fakat.
- Neden-Sonuç: Çünkü, zira.
- Seçenek: Ya da, veya.
- Olumsuzluk: Ne…ne.
- Zaman ilişkisi: Madem, artık.
Bağlaçlar, Türkçede anlam akışını sağlamlaştıran, cümleler arası bağı kuvvetlendiren önemli sözcüklerdir.
Yazılı ve sözlü anlatımda düşüncelerin akıcı ve tutarlı bir şekilde sunulmasına olanak tanırlar.
Her biri kendine özgü bir anlam ilişkisi kurduğundan, doğru bağlaç kullanımı anlatımın etkisini artırır.